| |
Güney Kafkasya'da bir Türk devletidir. Kuzeyde Rusya, kuzey batıda Gürcistan, batıda Ermenistan, güneyde İran ve batıda (Azerbaycan'a bağlı olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile komşu olan) Türkiye ile komşudur. Doğu sınırını Hazar Denizi çizmektedir. Bir kısmı Avrupa ve bir kısmı Asya'da bulunan Azerbaycan Asya'nın gelişmiş ülkelerindendir. Ülke'nin Başkenti Bakü'dür. Azerbaycan'ın topraklarının % 40'ında fazla bölümü verimli ovalardan meydana gelir. Bu alanların yarıdan fazlası 400-1500 m yüksekliktedir. Topraklarının kuzeyi yer yer 3000 metreyi aşan Kafkas Dağları ile kaplıdır. Bu dağlar aynı zamanda ülkenin kuzey sınırını meydana getirir. Azerbaycan topraklarının en yüksek noktası Bazardüz Tepesidir (4480 m). Güneybatı kesiminde ise Küçük Kafkaslar yer alır. Hazar denizine ulaşan Kızılören, Urmiye Gölüne ulaşan Acıçay ve Cıgatu gibi akarsular, dağlık kütleleri derin vadilerle yararak bölgeye çarpıcı bir görünüş kazandırmıştır. Güneybatıda 1566 m yükseklikte yer alan Urmiye Gölü, Küçük Kafkas Dağları arasında kalır. Dünyanın en büyük gölü olan Hazar Denizinin bir bölümü Azerbaycan sınırları içinde kalır. Başkent Bakü'nün dışında önemli şehirleri Gence, Lenkeran, Sumgayıt ve Mingeçevir'dir.
Yüzölçümü: 86 000 km2 (Topraklarının %20 Ermeni işgali altında bulunan Azerbaycan’da yerlerinden yurtlarından kaçkın olarak yaşayan insanlar on yılı aşkın bir süreden bu yana çadırlarda veya sosyal konutlarda iskana tabidirler).Karabağ sorunu, Azerbaycan ile Ermenistan arasında oldukça uzun bir tarihî geçmişe sahiptir. Halen bir çözüme kavuşturulmayı bekleyen Karabağ sorunu, katliamlar, yerinden edilmeler gibi ciddi insan hakları ihlallerine sebep olmuştur.Karabağ; Ağdam, Terter, Yevlah, Füzuli, Beylegan, Kubatlı, Cebrail, Mingeçevir, Ağcabedi, Hocavend, Şuşa, Hankendi, Laçın, Kelbecer, Hanlar, Gorus, Akdere, Berde, Zengezur ve Had-rut rayonlarından oluşurken Dağlık Karabağ; Hankendi merkez olmak üzere Şuşa, Akdere, Hadrut, Hocavend ve Askeran rayonlarından oluşmaktadır.
Ermeni İşgalleri: 1987 yılından itibaren Ermenistan Azerbaycan topraklarına saldırılara başladı. Ermeniler özellikle 25-26 Şubat 1992’de Hocalı’ya büyük bir saldırı gerçekleştirirken Rusya askerleri onlara yardımcı olmuştur. Böylece Moskova’nın da desteğini arkasına alan Ermeni birlikleri Karabağ ve Azerbaycan’ın diğer topraklarına karşı saldırılarını artırarak 1993 yılı başında Kelbecer ve Laçın koridorunu ele geçirdiklerinde Karabağ’ı Ermenistan’a fiilen bağlamış oldular. Bununla da kalmayarak işgallerini daha sonra Zengilan, Gubadlı, Cebrayil ve Fizuli’ye doğru genişletmişlerdir.
Ermeni işgalleri neticesinde Azerbaycan topraklarının yaklaşık olarak %20’sinin işgal edildiği söz konusu süreçte, 18 bin Azerbaycan Türk’ü hayatını kaybederken yaklaşık 20 bin kişi yaralanmış, 50 bin kişi sakat kalmış ve 66’sı çocuk olmak üzere 5101 Azerbaycan Türk’ü ise kayıp veya esir edilmiştir.
Nüfus: 8 997.400 (Azerbaycan nüfusunun %54 e yakın kısmı kentlerde, %46 ya yakın kısmı da köylerde yaşamaktadır. Şehirleşme hızı son dönemlerde oldukça yavaş seyretmekte olup, kentlere fazla hızlı olmasa bile göç almakta, ancak kırsal kesimde nüfus artışı daha yüksek olduğu için denge sürmektedir).
Dili: Azerbaycan Türkçesi
Dini: İslâmiyet. Halkın %96'sı Müslüman’dır. Müslümanların % 70'i Şii’dir. Rusya'nın esaretinden kurtulan Azerbaycan'da kapatılan camiler 1990 senesinden sonra hızla ibadete açık hale getirildi. Bakü'de dört yıllık bir İslam Akademisi kuruldu.%3-4'ü Hıristiyan’dır (çoğunluğu Rus Ortodoks Kilisesi, Gürcü Ortodoks Kilisesi ve Malakan). Çok küçük bir bölümü ise Yahudi’dir. )
İklim ve Bitki Örtüsü: Ülkenin coğrafi yapısı engebeli olduğundan bölgeden bölgeye çok önemli ısı ve iklim farklılıkları mevcuttur. Azerbaycan’ın iklimini Büyük Kafkas dağlarının Kuzeyden gelen soğuk hava kütleleri Küçük Kafkas dağlarının Güneyden gelen sıcak ve tropik hava akımları ile Hazar Denizi etkilemektedir. Dünyada bulunan 11 iklim kuşağından 9’una Azerbaycan’da rastlamak mümkündür. İklim zenginliği bitki örtüsünün de çeşitli olmasına imkan sağlamaktadır. Azerbaycan’da tespit edilebilen 4.500 bitki ile 446 ağaç ve çalı cinsi mevcuttur.
Ülkenin Doğu ve iç kısımları alçak ve düzlük olduğundan kışları ılık ve yazları çok sıcak geçer. En çok yağış alan Güneydoğu kısmı ise nemli ve subtropikal iklime sahiptir. Diğer bölgeler ise genellikle kuraktır. Ülke tarımının önemli bir kısmı Kür ve Aras nehirleri civarında yeralan Kür Ovasında yapılmaktadır.
Azerbaycan’ın önemli tarım ürünleri arasında tahıl, pamuk, tütün, çay, meyve-sebze v.s. sayılabilir. Ayrıca Kür ve Aras Nehirlerinin Hazar Deniziyle birleştiği deltalarda balıkçılık ve su ürünleri gelişmiştir.
Azerbaycan yeraltı kaynakları bakımından da çok zengin bir ülkedir. Ülkenin en büyük yeraltı zenginlikleri petrol ve doğalgazdır. Yapılan araştırmalara göre karadaki petrol rezervinin %87’si kullanılmış olduğundan petrol ve gaz ağırlıklı olarak Hazar Denizinin derinliklerinden çıkarılmaktadır.
Ülkenin diğer önemli yeraltı kaynakları kurşun, çinko, demir, bakır, alüminyum, barit, kobalt, arsenik, mermer, kireçtaşı, siyanit, maden tuzu, kaya tuzu, kuvars, kaolin, taş ocakları v.s.’dir.
Eğitim: Azerbaycan'da eğitimin tüm diğer Türk devlet ve topluluklarına göre çok ileri düzeyde olduğu görülür. 1991 istatistiksel verilere göre 4.775 okulda 1.503.000 öğrenci okumaktadır. Bugün okul sayısı 5.000'e, öğrenci sayısı 1.600.000'e ulaşmıştır. Azerbaycan'da 6.500 kültür tesisi, 4.605 kütüphane, 125 müze, 125 müzik okulu, 43 halk tiyatro salonu, 3.680 kültür evi bulunmaktadır. Okuma yazma oranı %99,5'tir.
|
|
